ZorgSaamWonen Congres 2023: Brug slaan tussen systeem- en leefwereld

Amsterdam laat op woensdag 27 september tijdens het precongres zien wat het in huis heeft als het gaat om stedelijke woonzorg-complexen. Verdeeld over verschillende busjes verspreiden de precongresdeelnemers zich over de stad vanuit cultureel ontmoetingscentrum ‘Tolhuistuin’ aan het IJ naar de Humanistische Akropolistoren, naar het gemengde woonzorgcomplex LIFE en naar de Lang Leven Thuisflat Osdorperhof. Na de excursie vertelde schrijfster Marjan Berk (91) over haar leven in de vrouwengemeenschap van het Occo Hofje. Ze schrijft er een boek over dat al te reserveren is onder de titel ‘Hofdames’. ”Het is moeilijk te omschrijven” zegt ze,” maar de neiging tot een pikorde en elitair gedrag zal hier altijd de kop op blijven steken. Maar onze beheerster slaagt er bovenmenselijk goed in om dat te voorkomen. Ik voel me er totaal vrij, toch wordt er liefdevol op me gelet zonder betutteling.” 

28 september in de Meervaart

Dagvoorzitter Jacqueline Kerkhof uit Maastricht, opent op het ZSW-congres met nieuws over haar hoogbejaarde bovenbuurvrouw mevrouw Smeets, “Er zijn ontwikkelingen”. ‘Hoe lang bent u nog mijn buurvrouw?’, vroeg de dagvoorzitter, toen ze mevrouw Smeets na lange tijd weer tegenkwam op de trap. “Nog heel lang”, zei ze, “want ik sta op de wachtlijst van een woonzorghuis.” Dat korte gesprekje raakte de 27-jarige hoogzwangere fysiotherapeute die net op weg was naar mevrouw Smeets. Zij woont bij haar moeder omdat ze geen woning kan vinden. “Het probleem waar we het vandaag over gaan hebben, in een notendop”, zegt Jacqueline: “Twee groepen die elkaars grootste concurrenten zijn, bij mij op de trap.”

Congresgastheer Amsterdam

Ook in Amsterdam wordt dit probleem herkend en erkend. Wethouder Alexander Scholtes laat ter introductie een filmpje zien waarin een gelukkig echtpaar verteld hoe blij ze zijn met een woning met lift en hoe geschikt hun oude woning is voor jonge mensen. ‘Zoek eerder hulp’ is hun boodschap. Alexander Scholtes is blij met iedereen die aanwezig is op deze congresdag, want “we hebben allemaal een stukje van de oplossing.” Hij wijst op het Amsterdamse woonbeleid waarin onder meer voor ouderenhuisvesting wordt ingezet op drie  actielijnen: individueel wonen in de 'normale' voorraad, zelfstandige geclusterde ouderenwoningen en zorghuisvesting. Daarbij geldt ook, verwijzend naar het filmpje, dat doorstroming de woningmarkt kan vlottrekken.

Leefwereld vergroten ten opzichte van Systeemwereld

Keynote Stijn van Kreij bouwt zorgzame gemeenschappen met zijn sociale onderneming Butterfly effect NL. 1,6 miljoen mensen voelen zich eenzaam in Nederland, zegt Stijn. Gemeenschappen zijn, zo stelt hij, het antwoord op deze vraag. En die gemeenschappen ontstaan, zo legt hij uit, door een verbinding te maken tussen de systeemwereld (de gestructureerde, geplande en in doelgroepen denkende wereld)  en de vrije leefwereld van individuele mensen. “Spontane ontmoetingen vormen de basis voor welbevinden van mensen. De systeemwereld bant deze juist uit.” Met buurtverbinders probeert Butterfy Effect de leefwereld met zijn spontane ontmoetingen te vergroten ten opzichte van de systeemwereld.  “Alles is er al”, zegt Stijn. “Het gaat om het zoeken naar verbinding.” 

Alledaagse attentheid in de superdiverse stad

Na een korte, maar enthousiaste terugblik van de prijswinnaars van de ZorgSaamWonen Award 2022 - het 8ste werk en Buurthuis op Wielen – spreekt VU-onderzoeker Ludo Glimmerveen. Vanuit het Amsterdamse Ben Sajet Centrum werkt hij aan zijn onderzoek ‘De crisis voor zijn’ en is hij programmaleider ‘Alledaagse attentheid in de superdiverse stad’. Alledaagse attentheid staat voor een helpende hand, of een oogje in het zeil. Amsterdam kent specifieke uitdagingen leert Glimmerveen. Er wonen weliswaar minder 80 plussers dan gemiddeld in Nederland. Maar van de 75 plussers woont een op de drie nog op een bovenwoning zonder lift. En is bij 43 procent van de 65 plussers de woning ongeschikt om er oud te worden. Van deze groep is 16 procent eenzaam, ten opzichte van landelijk gemiddelde van 12 en heeft 20 procent moeite om rond te komen ten opzichte van het landelijk gemiddelde van 11 procent. Net als wethouder Scholtes vindt Glimmerveen doorstroming belangrijk. “Maar zorg ervoor dat de instroom niet te oud en te kwetsbaar is, want zo creëer je verpleeghuizen 2.0. Als positieve hotspots voor attentheid ontdekt Glimmerveen onverwachte plekken zoals een bruin cafe waar de barman een spilfunctie heeft voor klusjes aan huis of ritjes naar het ziekenhuis, Ook is er een drogisterij die helpt bij regelen van doktersbezoek. “Let dus op sociale plekken die buiten beeld blijven én op mensen die geen aansluiting vinden.” 

Hop-on Hop-off

Een handig hulpmiddel voor het slechten van de kloof tussen de systeem- en leefwereld - door op het juiste moment door te stromen - is het vernieuwde Hop-on Hop-off Spel. Een laagdrempelig hulpmiddel voor moeilijke gesprekken over wonen in de toekomst. Neem het als professional gewoon mee zegt mede-initiatiefnemer Khalid Jerrari van Comelit.

Kennis

Na een rijke keuze uit drie ronden met kennissessies over inspirerende voorbeelden en de laatste kennis uit onderzoeken en pilots presenteren Yvonne Witter en Rob Hoogma het boekje ‘Beter een goede buur, dan een virtuele vriend!’, waarin ze inspirerende voorbeelden en inzichten delen die ze beiden opdoen in hun werk als hoofdredacteur en adviseur. “Meld ons  ook jullie inzichten, dan maken er weer een boekje van”, zegt Yvonne. Alle deelnemers krijgen het na afloop mee voor onderweg. 

Jo Visser Award

Dan is er een grote verrassing voor Hetti Willemse. Danielle Swart van het Jo Visserfonds reikt haar de wisselbeker van de Jo Visser Award uit voor haar ‘waardige zorg voor ouderen’ met de vele zorgvisites die ze hield met Tineke van den Klinkenberg en de Buurtvisites die ze nu houdt met Ad van Elzakker. Deze zijn gebundeld op het ZorgSaamWonen-platform. 

ZorgSaamWonen congres 2024 in Zuid-Holland

Het congres sluit af met de bekendmaking van de gastheer van het ZorgsaamWonen congres 2024. In een kort filmpje nodigt gedeputeerde Wonen, Anne Koning, het publiek van harte uit om volgend jaar te komen kijken en leren in de provincie Zuid-Holland. Jacqueline Kerkhof vraagt nog even Nicolien de Heer, beleidsmedewerker voor de provincie Zuid-Holland naar voren om te vragen of deze dag zinvol voor haar was. “Een topdag,“ zegt Nicolien. “Morgen bel ik als eerste iemand van de Provincie Noord-Brabant waar ik contact mee heb gelegd. Tot slot pakt de dagvoorzitter haar banjo en sluit het ZSW congres 2023 vrolijk af met een meezingliedje.  

Benieuwd naar de foto's van 27 & 28 september? Kijk op de terugblikpagina van het congres.